Ərzaq qiymətlərini endirmək mümkündür - AKTUAL

Əlavə dəyər vergisi yenidən aktiv müzakirələrin gündəminə gəlir. Səbəb isə bahalaşma və ərzaq inflyasiyasının yüksək olmasıdır. Vergi satılan malın maya dəyərindən hesablandığı üçün onu sonda istehlakçı ödəyir.

Sadəcə olaraq, müəssisələr malların, işlərin və xidmətlərin qiymət etiketlərini artırmaqla ƏDV xərclərini kompensasiya edir. Axı bu verginin dolayı adlandırılması da səbəbsiz deyil - nəticədə istehlakçının cibindən ödənilir.

Ona görə də mövcud ƏDV yükünün məqsədəuyğunluğu məsələsi kifayət qədər kəskindir. Ölkəmizdə dolayı verginin differensiallaşdırılması uzun müddətdir ki, təklif edilirdisə, indi rekord qiymət artımı, xüsusən də ərzaq məhsullarının bahalaşması ilə bağlı problem daha da kəskinləşib.

Ərzaq inflyasiyasını müəyyən qədər cilovlamaq üçün Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq üzrə komissiyasının üzvü Vahid Əhmədov ərzaq məhsullarına ƏDV-nin 18%-dən 2%-ə endirilməsini təklif edir: “Biz hər şeyə 18%-lik vergi tətbiq edə bilmərik, biz differensiallaşdırılmış yanaşma tətbiq etməliyik”.

Deputatın sözlərinə görə, ərzaq məhsulları üzrə ƏDV-nin aşağı salınması qiymətləri müəyyən qədər sabitləşdirər. Bundan başqa, Əhmədovun fikrincə, indiki çətin vəziyyətdə ərzaq məhsullarına gömrük rüsumunun qoyulması yersizdir.

Bundan əvvəl ReAl Partiyası ərzaq və dərman vasitələrinə ƏDV-nin 18%-dən 2%-ə endirilməsini təklif etmişdi. Partiya Siyasi Komitəsinin üzvü, iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin sözlərinə görə, hazırda əhalinin təxminən 80%-i ƏDV ödəyicisi olan pərakəndə satış şəbəkələrindən ərzaq alır.

"Əlavə dəyər vergisi, şübhəsiz ki, qidanın qiymətini artırır. Məhsula görə ödənilən hər yüz manata görə alıcı bu məbləğdən artıq 18 manat vergi ödəyir. Vergi yükünün 2 manata endirilməsini təklif edirik. Hökumətin dediyi kimi, əgər ərzaq inflyasiyası ilə mübarizə aparılırsa, onda ƏDV-nin azaldılması hökumətin elan etdiyi qiymət sabitliyi tədbirlərinə töhfə verəcək. Lakin bu təklifə heç bir reaksiya verilməyib”, - deyə Cəfərli AYNA-ya açıqlamasında deyib.

Bu qeyri-müəyyən verginin azaldılması, fərqləndirilməsi və hətta tamamilə ləğv edilməsi ilə bağlı təkliflər ekspert dairələrimizdə tez-tez səslənir. Yadımdadır, vergi islahatının qızğın vaxtında iqtisadçılar ƏDV-nin ləğvini təklif edirdilər. Bu, ölkəmizdə inkişaf etmiş iqtisadi sistem üçün çox zərərli yük adlandırılırdı. Qiymət artımları isə yeganə arqument deyil.

ƏDV-nin əleyhinə olanların fikrincə, bu, hökumətin kölgə iqtisadiyyatının aradan qaldırılması siyasətini dəstəkləyə bilən birbaşa vergitutmadır. Çünki ƏDV nə qədər aşağı olsa, “boz mühasibat” və qeydə alınmayan gəlirlər bir o qədər aşağı olur. Əslində, dolayı vergi vətəndaşların gəlirlərindən deyil, xərclərdən alınan bir növ dövlət vergisidir. Və onun geniş populyarlığı başadüşüləndir - bizim təcrübəmizdə xərcləri idarə etmək daha asandır, gəlirlər isə əksər hallarda nəzərə alınmır.

Amma vergi daxilolmalarımızın strukturunu nəzərə alsaq, bu təcrübədən tamamilə imtina etmək çətindir. Axı dolayı vergilər büdcəyə vergi daxilolmalarının əsas hissəsini təşkil edir. Görünür, hökumətin ƏDV-nin azaldılması ilə bağlı yanaşmalarında ehtiyatlı davranması bununla izah olunur.

Yerli analitiklərin fikrincə, bahalaşma baxımından yüksək gömrük rüsumlarının aşağı salınması, əhalinin ərzaq məhsullarının idxalına maneələrin aradan qaldırılması yerində atılmış addım olardı. Çünki belə maneələr və qadağalar inhisarçılıq üçün münbit zəmindir. Nəticədə, qiymətlər bazar tərəfindən tənzimlənmir, lakin kartel müqavilələri əsasında böyük biznesin xeyrinə olaraq qurulur. Bütün bunlar yüksək rüsumlar və dolayı vergilərlə birlikdə ərzaq məhsullarının bahalaşmasına işləyir. //AYNA//