Beynəlxalq ictimayyət qarşısında hansı variantlar durur : Qanunun aliliyi və ya cəngəllik qanuna dönüş

Milliinfo.az Iran Islam Respublikasnın Bakıdakı səfirliyinin bu gün yaydığı məlumatda İranın xarici işlər nazirliyi bildirir ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir çox qanuna zid əməlləri barədə məlumat yayıb.Yazıda deyilir ki, Birləşmiş Ştatların hazırkı rejimi tərəfindən tətbiq olunan ən sərt və ən kor sanksiyaların hədəfi olan İranda gördüklərimiz çox aydındır: bu hökumətin beynəlxalq ictimaiyyətin gələcəyi ilə bağlı aydın təsəvvürü yoxdur. Vaşinqtondakı mövcud rejimin, qanunun aliliyini dəstəkləyənlərin hamısına kor-koranə hücum etmədiyi təqdirdə, öz ölkəsində COVID-19 qeyri-effektiv idarə etmək və ya xaricdəki sülh və stabilliyi pozmaqdan başqa bir başqa planı yoxdur.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planını (HBFP) təqdir edən 2231 saylı Qətnaməsinə Birləşmiş Ştatların reaksiyası buna bariz nümunədir.

2015-ci ilin iyul ayında İran, Birləşmiş Ştatlar, Rusiya, Çin, İngiltərə, Fransa və Almaniya İranın nüvə proqramının yalnız dinc xarakterli olması ilə bağlı hər hansı bir narahatlığı aradan qaldırmaq məqsədi ilə və eyni zamanda İran xalqını qeyri-insani və ədalətsiz sanksiyalardan azad etmək üçün mühüm bir razılığa gəldilər. HBFP öhdəlikləri çərçivəsində Birləşmiş Ştatlar, o cümlədən digər imza atan ölkələr, HBFP ayrılmaz hissəsi olduğu Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 2231 saylı Qətnaməsini birlikdə yaratdılar. Lakin 2018-ci ilin may ayında Birləşmiş Ştatlar hökuməti HBFP-də "iştirakını dayandırmaq" barədə birtərəfli qərar qəbul etdiyini açıqladı.O vaxtdan bəri İran və beynəlxalq ictimaiyyətin qalan hissəsi təəccüb içindədir, belə ki, Birləşmiş Ştatlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının tarixində ilk ölkədir ki, yalnız onun tərəfindən yaradılan məcburi qətnaməni pozmamış, həm də qeyd olunmuş Qətnamənin müddəalarını yerinə yetirərək, beynəlxalq hüququ dəstəkləyən hökumət və şirkətləri cəzalandırır. Keçən ay Təhlükəsizlik Şurasını xəbərdar etdiyimiz kimi, belə mövcud vəziyyət nə uyğun, nə də davamlıdır.

Oktyabr ayında İranın dünya ilə müdafiə əməkdaşlığının normallaşdırılması daxil olmaqla, HBFP imzalayan qalan tərəflərin razılığın müddəalarına sadiq qalmasının nəticəsi barədə, regional konsensus haqqında yalan və saxta iddialar daxil olmaqla, Birləşmiş Ştatlar rejimi tərəfindən yalan məlumatların yayılması üçün kampaniya - həqiqi və qərəzli səbəbləri ört-basdır etmək üçün bir kələkdir: Birləşmiş Ştatlar tərəfindən iki il ərzində, dünyanın ən ölümcül pandemiyası zamanı (COVID-19) sadə iranlıların dərman və tibbi avadanlıqdan məhrum olunması daxil olmaqla, insanlara qarşı bugünədək tətbiq edilən ən amansız "maksimum təzyiq"in tətbiq edilməsinə baxmayaraq –2231 saylı Qətnamənin pozulması məsələsində müvəffəqiyyətsizliyə məruz qalıblar. Hazırda Birləşmiş Ştatlar ümid edir ki, 2018-ci ildə imtina etdikləri eyni Qətnamənin müddəalarını səhv şərh etməklə, onlar nəticədə elə həmin qətnaməni pozacaqlar. Birləşmiş Ştatların bu dərin dağıdıcı davranışı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bütün strukturuna qarşı yönəlmişdir.Birləşmiş Ştatlar tərəfindən istifadə edilən metodlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının mexanizmindən istifadə etməklə həmin qlobal institutu məhv etməkdir.

Bu baxımdan nəzərə alınmalı olan vacib məsələ və nəticələr var:

Ən asası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının bir qətnaməsinin pozulmasının xüsusi vəziyyətlərdə daha geniş və daha ümumi nəticələrə niyə və necə gətirib çıxardığından kimsə təəccüblənə bilər. Bu əlaqə tam həcmdə mövcuddur. Təhlükəsizlik Şurası üzvlərindən birinin onu qorxutması nəticəsində öz qətnaməsini ləğv etmək məcburiyyətində qaldığı təqdirdə, o, faktiki olaraq beynəlxalq cəmiyyətdə çoxtərəfliliyə nail olmaqda bir neçə nəslin geridə qalmasının şahidi olacaqdır.

Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən müəyyən edilmiş prinsiplərin bütün dövlətlər tərəfindən hörmət edilməzsə, Şura öz vəzifələrini yerinə yetirə bilməyəcəkdir.Unutmamalıyıq ki, ABŞ-da hökm sürən həmin rejim Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatından (ÜST) qlobal epidemiyanın ən pis dövründə uşaqcasına çıxıb, indi isə, özünün ən yaxın Qərb müttəfiqlərinə zərər vermək bahasına olsa belə, təşkilatın islahat prosesini öz öhdəsinə götürməyə çalışır. .

ABŞ-ın bu yolu davam etməsinə icazə verilsə, dünya yalnız hakimiyyətin qanun yaratdığı standarta qayıdacaq. Bu, yeni hədəflər axtaran soyuq müharibə tərəfdarları üçün cəlbedici ola bilər, lakin onlar bilməlidirlər ki, hətta soyuq müharibə gücünün məntiqinin də həddi-hüdüdu var.Son illərdə ABŞ hökumətinin, beynəlxalq təsisatlara və müqavilələrə hücumlarla paralel olaraq, beynəlxalq hüququ öz daxili qanunları ilə əvəzləməyə çalışdığını da görmüşük.Praktikada bu o deməkdir ki, indi Avropa ölkələrinin hökumətləri deyil, məhz ABŞ Maliyyə Nazirliyi Avropa şirkətlərinin istər 2231 saylı Qətnamənin icrası, istərsə də "Şimali axın" qaz boru kəmərinin istismarı ilə əlaqədar kiminlə iş aparacağına qərar verməlidir.