Azərbaycan nefti yeni Çin virusunun əlamətlərini hiss etməyə başlayıb - NƏ BAŞ VERİR?

Kəskin yüksəlişdən sonra neft qiymətləri Çində tələbin azalması ilə ucuzlaşmağa başladı. “Səma İmperiyası”nda yeni görünməmiş sərt qapanmanın bahalı neftlə mübarizədə əvvəllər Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (BEA) və ABŞ-ın neft ehtiyatlarının açılması ilə müqayisədə daha effektiv olduğu ortaya çıxdı.

Çin virusunun burada lazımi məqamda işə yaradığını söyləməyə ehtiyac yoxdur. Rusiya neftinin ixracına məhdudiyyət qoyulması təhlükəsinə baxmayaraq, “qara qızıl”ın kotirovkaları azalmağa başlayıb. Bundan əvvəl anti-Rusiya sanksiyaları dalğasında təklifin olmaması və tələbin artması qiymətləri yüksəltmişdi. Bu vəziyyət, ilk növbədə, çox bahalı benzinə görə ABŞ-a sərf etmirdi. Onlar artıq strateji ehtiyatları açdılar, lakin bu, kömək etmədi və BEA işə qarışdı və öz neft ehtiyatlarını bazara buraxmaq qərarına gəldi.

Əvvəllər analitiklər artıq bu cür addımların səmərəsizliyini qeyd edirdilər, çünki neftin qiymətinin artması daha çox sanksiya riskləri və qeyri-müəyyənlik vəziyyəti ilə bağlıdır. Ucuz neft dalınca Ağ Ev hətta İrandan sanksiyaları da qaldırmağa hazır idi. Bununla belə, bütün bu tədbirlər Çində “virusla mübarizənin” görünməmiş şiddəti ilə müqayisədə heç bir şey deyil.

Məkrli mikrob ustalıqla mutasiya edir. Dünyanın ikinci iqtisadiyyatı böyük sənaye şəhərlərində həyatın tamamilə dayanması ilə görünməmiş bir mühasirəyə düşdü. “Wall Street Journal”a görə, əgər əvvəllər ayrı-ayrı rayonlar karantinə göndərilmişdisə, indi hökumətin yanaşması öz şiddətində misilsizdir.

Çin iqtisadiyyatının yavaşlaması Çinin və deməli, dünyanın enerji tələbatını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Ancaq başqa bir nüans var. Ucuz neftlə yanaşı, Çinin qapanması qlobal iqtisadiyyat üçün toksikidir - Avropa artıq qlobal tədarükün genişmiqyaslı pozulması perspektivlərindən qorxur.

Təsadüfləri istisna etmək olmaz. Bununla belə, “Köhnə Dünya” ölkələrində iri müəssisələrin fəaliyyətinin dayandırılması Avropa İttifaqı ölkələrinin sub-sanksiyaya məruz qalmış Rusiyanın neft və qazından imtinaya qədər Rusiyanın enerji resurslarının ixracını məhdudlaşdırmaq planlarını həyata keçirməyi asanlaşdıracaq. Bu baxımdan Çinin virusa qarşı müqavimətinin ABŞ-ın Rusiyanın hərbi iştahına qarşı müqavimətini dəstəkləyəcəyi gözlənilir. Bundan əlavə, Çin Rusiya neftini və qazını hətta görünməmiş endirimlə almağa tələsmir və tələbin azalmasına təkan verir.

Çində ən yüksək koronavirus epidemiyası neft hasil edən ölkələrdə tam hiss olunacaq. Neft ucuzlaşmaqda davam edir, amma yenə də 100 dollarlıq həddən yapışıb. Ötən gün Azərbaycanın “Azeri Light” markalı neftinin bir barelinin qiyməti daha 0,54 dollar (0,49%) ucuzlaşaraq 109,76 dollara düşüb. Lakin bu hədd, neftin faktiki qiymətinin baza qiymətindən artıq olması səbəbindən hələ də çox rahat səviyyədir. Baza qiyməti respublikanın büdcəsinə bir barel üçün 50 dollar səviyyəsində daxil edilib və indiki hala əsas ixrac resursu üzrə kotirovkalar iki dəfə yüksəkdir.

Milliinfo.az-ın məlumatına görə, iqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, bu məqamda müsbət cəhət var: “Valyutamızın sabitliyi dünya bazarlarında neftin qiymətindən asılıdır. Bunu neftin qiymətinin kəskin ucuzlaşması nəticəsində yaranan iki devalvasiya göstərdi. Belə ki, bu il manatın sabitliyinin səbəbləri real kotirovkaların “Azeri Light” markalı neftin bir barelinin büdcədə nəzərdə tutulan qiymətini iki dəfə üstələməsidir”.

“Çünki yüksək valyuta gəlirlərindən danışırıq. Ölkədən çıxarılan və respublikamıza daxil olan valyuta arasında balans müsbətdir və belə bir vəziyyət təbii olaraq Azərbaycan pul vahidinin sabitliyini dəstəkləyir. Dünya bazarında neftin qiyməti indiki yüksək həddə qalsa, o zaman bu baxımdan heç bir risk olmayacaq”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

İqtisadçı hesab edir ki, manatın risklər silsiləsində keçəcəyi qırmızı xətt neft indekslərinin 50 dollardan aşağı uzun müddət dayanmasıdır: “Amma bu, hələlik mümkün deyil”.

“Ukraynada uzun sürən müharibə enerji qiymətlərini artıracaq. Davam edən proseslər fonunda neft qiymətləri uzun müddət yüksək olaraq qalacaq. Lakin yaxın illərdə dünyada vəziyyətin necə cərəyan edəcəyini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Müharibə və pandemiya təkcə bahalı neft və qaz deyil, həm də qlobal inflyasiyanın və ərzaq qıtlığının artması deməkdir. Azərbaycan neft və qaz ixracatçısıdır, ona görə də inflyasiya meylləri milli valyutanın məzənnəsinə birbaşa təsir göstərmir”, - deyə Heydərov vurğulayıb.

Ekspertlərin fikrincə, Çindəki pandemiyaya baxmayaraq, hazırkı geosiyasi gündəm neftin bir barreli üçün 100 dollar səviyyəsində saxlayacaq. Rusiya Federasiyasının Enerji İnkişafı Fondunun direktoru Sergey Pikinin qeyd etdiyi kimi, dünyanın ikinci iqtisadiyyatı olan Çin ABŞ-dan da çox neft istehlak edir: "Çində sərt antivirus lokdaunları, şübhəsiz ki, neft bazarı üçün hiss olunacaq, lakin qiymətlərin bir barel üçün 100 dollardan çox aşağı düşməsi ehtimalı azdır".