Kağız üzərindəkinə yaxın durmayan inflyasiya: bahalaşmanı niyə cilovlaya bilmirlər? - NƏ ETMƏLİ?

Yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda illik inflyasiya 12,9 faiz təşkil edib, ərzaq məhsullarının qiymətləri indeksi isə 19 faiz artıb. Bunu iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov bu ilin altı ayının yekunlarına dair müşavirədə deyib.

Onun sözlərinə görə, ölkədə inflyasiyaya qarşı xüsusi tədbirlər planı təsdiq edilib və həyata keçirilir. “Onun çərçivəsində ərzaq bazarlarında sağlam rəqabət və qiymət manipulyasiyalarına qarşı mübarizə, o cümlədən minimum istehlak səbətinə malik malların daxili bazarının qorunması üçün kompleks həllər qəbul edilib. Tədbirlər planına, həmçinin, səmərəli ixrac nəzarəti və yerli istehsalın genişləndirilməsi daxildir”.

Həmişə olduğu kimi, sözdə hər şey çox əla görünür, amma praktikada bütün bunların necə olacağını vətəndaşlar qiymətlərə və pul kisələrinə baxdıqda görəcəklər.

Artıq müəyyən irəliləyişlər var - oxucu rublun rekord dərəcədə möhkəmlənməsi səbəbindən yerli kənd təsərrüfatı məhsullarının Rusiyaya kütləvi ixracı ilə "effektiv ixrac nəzarətinin" effektivliyinə və nəticədə yerli bazarda görünməmiş yüksək qiymətlərə şahid ola bilib. İndi "inteqrasiya edilmiş" yanaşmalarla bağlı digər vədlərin növbəsidir. Qiymət artımı hesablamalarının obyektivliyinə gəlincə, analitiklər verilən məlumatlarla mübahisə etməyə hazırdırlar. Dia.az xəbər verir ki, iqtisadçı ekspert Nemət Əliyevin AYNA-ya dediyinə görə, rəsmi inflyasiyanın 13-14 faiz səviyyəsində olması reallığı əks etdirmir və sadəcə olaraq bir növ şüurlu informasiya axınıdır: “Yerli istehlak bazarında inflyasiya hazırda orta hesabla 35-40 faiz təşkil edir və böyüməkdə davam edir, iqtisadiyyatı sıradan çıxarır, əhalinin alıcılıq qabiliyyətini aşağı salır və bütün bunlar son nəticədə ticarət sektorunda durğunluğa gətirib çıxaracaq”.

“İqtisadiyyata az-çox bələd olan hər bir insan üçün gün kimi aydındır ki, alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşərsə, müəssisə və biznes mal və xidmətlərin satışı ilə bağlı problemlər yaşamağa başlayır. Nəticədə sahibkarlıq subyektləri fəaliyyətini azaldır və ya tamamilə dayandırır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Amma məsul məmurlar, deyəsən, bunu başa düşmürlər, çünki ölkədə qiymət artımı ilə oynayan qərarlar qəbul edilir: dizel və benzinin qiymətini qaldırır, təbii qazın, işığın, suyun, aviabiletin tariflərini artırırlar. Üstəlik, dövlət rüsumları da artırılıb.

Əliyevin fikrincə, gömrük xidmətinin fəaliyyəti də inflyasiya üçün tətik rolunu oynayıb: “Daha əvvəl də qeyd etmişdim ki, Səfər Mehdiyevin Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri olduğu dövrdə ölkəyə idxal olunan malların qiyməti 197 faiz artıb. 2018-ci ildən etibarən idxal mallarının qiymətləri üç dəfə artıb: artıq həmin yaddaqalan ildə 30 faiz artım qeydə alınıb, 2019-cu ildə idxal qiymətləri daha 27 faiz artıb. 2020-ci ildə bu artım 23 faiz, keçən il 21 faiz olub. Bu ilin yanvar-aprel aylarında xaricdən gətirilən mallar daha 20 faiz bahalaşıb. Bu məlumatları əsas götürərək, sadə arifmetik hesablamalar apararaq, idxalın qiymətinin üç dəfə artması qənaətinə gəlirik”.

Bir qayda olaraq, qiymət artımının əsas səbəbini hökumət rəsmiləri idxal qiymətlərinin artımı ilə əlaqələndirirlər. Və bu, həqiqətən də belədir. Ərzaq və enerji qiymətlərinin bahalaşması, eləcə də tələb və təklifin balanssızlığı ilə bağlı problemlər səbəbindən dünyada inflyasiya əvvəllər proqnozlaşdırılandan daha sürətlə artır. Bu barədə Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) dünya iqtisadiyyatının inkişaf perspektivləri ilə bağlı çərşənbə axşamı açıqladığı iyul hesabatında deyilir.

Bizim reallıqlarımızda qiymət artımı xarici malların bahalaşması ilə yanaşı, sadəcə idxal şəraiti ilə məhdudlaşmır. Cari kənd təsərrüfatı ilində yerli mövsümi meyvə-tərəvəzin qiymətləri görünməmiş artım nümayiş etdirib. Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, söhbət Azərbaycan fermerlərindən Rusiya bazarına artan məhsul ixracından gedir.

“Rublin rekord dərəcədə möhkəmlənməsi kəndlilərin Rusiya bazarına marağını artırıb. Bu, ilk belə hal deyil, çünki adətən Rusiya valyutasının dollara nisbətdə bahalaşması yerli məhsulun ora kütləvi şəkildə xaricə axını ilə müşayiət olunur, daxili bazarda qıtlıq yaranır və qiymətlər qalxır. Ötən illə müqayisədə kənd təsərrüfatı məhsulları ümumilikdə 70-75 faiz bahalaşıb və bu proses davam edəcək”, - deyə müsahibimiz vurğulayıb.